Faaliyet Etkinlik Analizi

Faaliyet etkinlik analizi, işletmenin elinde ki varlıklarla bir hesap dönemi içinde ne kadar üretim yapabildiğini görmeye yarayan analiz olarak açıklayabiliriz. Burada kar oranı faaliyet ekinliğinin konusu değildir. Önemli olan sahip olunan üretim varlıkları ile oluşturabildiğimiz ciro miktarıdır. Yani üretim sürecinde kullanılan üretim araçlarının verimli ve etkili kullanımı faaliyet analizinin ana konusudur.

Bir diğer önemli husus ise, faaliyet etkinlik analizi üretim yapan veya ticaret yapan işletmelerde kullanılan bir analiz tekniğidir. Bunun nedeni bir üretim faaliyetinin olması ve fizikken varlıklardan bahsedebilmemizdir. Yatırım ortaklıklarında bu analizden bahsedemeyiz. Çünkü bir stok kavramı yoktur. İşleyiş mantığı yatırımcıların paraları üzerinden kar yapma üzerinedir.

Faaliyet etkinlik analizi yapılırken dikkate alınan bazı kalemler vardır. Bunlar;

• Stok devir hızı
• Stok devir süresi
• Alacak devir hızı
• Alacak tahsil süresi
• Ticari borç devir hızı
• Ticari borç devir süresi
• Dönen varlık devir hızı
• Maddi duran varlık devir hızı
• Aktif devir hızı
• Nakit Döndürme süresi

Bu terimlere kısa kısa değinelim.

Stok Devir Hızı

Stok devir hızı, bir işletmenin elinde bulundurduğu stokları bir hesap dönemi içinde kaç defa tüketip yerini doldurduğunu gösterir. Bir örnekle açıklayarak konunun hafızada daha kolay kalmasını sağlayalım. Satışların maliyeti 300 milyon lira olan bir işletmenin stokları fiyatı 20 milyon ise bu işletme stoklarını 15 kez döndürmüş diyebiliriz. Yani stok devir hızı 15’tir. Stokların ortalamasını bulmak için de 1 Ocak-  31 Aralık stok miktarlarını toplayıp 2’ye böldüğümüzde ortalama ne kadar bir stok girişi olmuş bulabiliriz.

Stok Devir Süresi

Stok devir süresi, işletmeye giren hammaddenin üretim sürecinden geçerek, paketlenip satılmasına kadar ki süreci anlatmaktadır. Daha kısa bir tanımla söyleyecek olursak; stokların ne kadar bir sürede satıldığını gösteren süredir. Stok devir süresi hesaplanırken, bir yılı 360 gün kabul ederek stok devir hızına bölerek bulunmaktadır.

Alacak Devir Hızı

Bir işletme ürünü üretir, paketler ve satar. Bu satış sonrası alıcısından alacağı parayı alacak hesabına kaydeder. Bir yıl içerisinde alacağı alacakların ne kadarını tahsil edebilmiş, ne kadarını çevirebilmiş bunları gösteren hıza alacak devir hızı denmektedir. İşletme alacaklarını ne kadar hızlı ve erken tahsil edebiliyorsa alacak devir hızı da o oranda artacaktır.

Alacak Tahsil Süresi

Adından da anlaşıldığı üzere alacak tahsil süresi, işletmenin ticari faaliyetleri sonucunda alıcılarından alacağı paraların tahsil edilme sürelerini göstermektedir. Bu süreyi hesaplarken 1 yıllık süreyi 360 gün kabul ederek alacak devir hızına bölünmesi ile hesaplanmaktadır.

Ticari Borç Devir Hızı

İşletme üretim için hammaddeler almaktadır. Bu hammaddeleri aldıktan sonra satıcılarına peşin bir para ödemeyip ileri bir tarihte ödemek üzere anlaşmaktadır. İşte bu ileri tarihli ödeme anlaşmasının ödenme hızı ticari borç devir hızı olarak söylenmektedir. İşletmenin net satışlarının ortalama ticari borçlara bölünmesi ile hesaplanmaktadır. Ticari borç hızının düşük olması işletme tarafından istenen bir durumdur.

Ticari Borç Devir Süresi

Ticari borç devir süresi, işletmenin ticari borçlarını kaç günde bir ödediğini göstermektedir.

Dönen Varlık Devir Hızı

Dönen varlıklar işletmenin  elinde ki nakitlerden ve nakite dönüştürülebilecek varlıklardan oluşmaktadır. Dönen varlık devir hızı, işletmenin elinde ki bu varlıkların tamamını yılda kaç defa çevirebildiğinin cevabını bizlere vermektedir. Dönen varlık devir hızının yüksek olması işletmenin işlerinin ve mali durumunun yüksek olduğu anlamına gelmektedir. İşletme stoklarını daha hızlı çevirmesi ve alacaklarını daha hılı tahsil etmeye başlaması durumunda dönen varlık devir hızı da yükselecektir.

Maddi Duran Varlık Devir Hızı

İşletmenin üretim sürecinde kullandığı teçhizatlar, makinalar, tesis ve farbrikalar maddi duran varlıklardır. Bu varlıkların maddi değerlerinin işletmenin net satışlarına bölünmesi ile maddi duran varlık devir hızı elde edilmektedir.

Aktif Devir Hızı

İşletmenin sahibip olduğu toplam varlıkların net satışlara olan oranı aktif devir hızını vermektedir. Bu oran işletmenin sahip olduğu toplam varlıkların kaç katı kar elde ettiği vermektedir.

Nakit Döndürme Süresi

İşletmenin elinde ki nakitle ne kadar bir süre kendini çevirebilmesi, idare edebilmesi mümkün onu gösteren süredir.

Faaliyet Etkinlik Analizi Önemi

Yukarı da bahsedilen faaliyet etkinlik analizi kalemlerini grafiklerde okuyabilmek işletmenin hisseleri hakkında ki doğru analiz için çok önemlidir. Tüm bu kalemler birbiri ile bağlantılıdır ve bir bütün olarak ele alınmalıdır. Her birini grafikler üzerinde analiz ederek işletmenin mali durumu hakkında bilgi edinilebilir. Bu bilgiler ile işletmenin faaliyet etkinlik analizi yapılarak hisse senetleri performansı yorumlanabilir. Bu yorum ve analizler sayesinde hisse yatırımı hakkında karar verilebilir. Fakat bu analizler ve grafikler tek başına hisse yorumu için yeterli değildir. İşletmenin karlılık durumu da önemlidir. Tüm bu faaliyet etkinlik analizi yüksek olsa da yıl sonunda işletmenin ödemesi gereken borç yüksek ise kazancı az olacaktır. Kazancının çoğunu bankalarla paylaşacağı için analizlerin yüksek olması hisselerde bir artışa sebeb olmayabilir. Analizlerin ve kontrollerin titizlikle yapılması mühimdir.